W środę 11 listopada będziemy obchodzić 102. rocznicę odzyskania przez Polskę Niepodległości. Polacy podjęli trud odbudowy kraju. Ojczyzna wyśniona przez poetów nabierała realnego kształtu. 10 lutego 1920 r. odbyła się w Pucku symboliczna uroczystość Zaślubin Polski z morzem.

Wojciech Kossak Zaślubiny Polski z Bałtykiem

Dzięki dostępowi do Bałtyku nasza ojczyzna mogła rozwijać się gospodarczo i nadrobić okres stagnacji spowodowany polityką zaborców. Niestety, kolejne pokolenie Polaków będzie musiało chwycić za broń.

Sto lat temu nasi poprzednicy musieli bronić młodej Niepodległości. Znowu znalazły potwierdzenie słowa poety, że "w Polsce wolność krzyżami się mierzy". Wojna z bolszewikami miała zadecydować o losach naszej ojczyzny.  

Kluczem do stabilizacji politycznej w naszym regionie była Ukraina. Koncepcja federacyjna Józefa Piłsudskiego zakładała, że Polska, Ukraina i Litwa stworzą wspólne państwo, które będzie w stanie obronić się przed ekspansją potężnego sąsiada ze wschodu. Zostaje podpisane porozumienie z atamanem Symonem Petlurą. 7 maja 1920 r. wojska polskie wkraczają do Kijowa.

W ciągu miesiąca sytuacja strategiczna na wschodzie zmienia się diametralnie, 5 czerwca rozpoczyna się kontruderzenie wojsk bolszewickich, zostaje przełamana linia obrony. Armii polskiej grozi okrążenie. Rozpoczyna się odwrót.

Do legendy przeszła obrona Zadwórza, stacji kolejowej położonej na przedpolach Lwowa. Oddział ochotników sformowany przez lwowską młodzież odpierał wielokrotnie liczniejsze siły kawalerii Budionnego. Dzięki temu miasto przygotowało się do obrony przed atakiem bolszewików. Obrona Zadwórza zasłużyła na miano polskich Termopil. Lwów okazał się miastem godnym zawołania - semper fidelis (zawsze wierne).

Stanisław Kaczor-Batowski Bój pod Zadwórzem

W lipcu od północy armia Tuchaczewskiego rozpoczyna marsz na Warszawę. Dzięki bagnetom Armii Czerwonej płomień rewolucji miał ogarnąć Europę zachodnią. Sytuacja strategiczna Polski staje się krytyczna. Mocarstwa zachodnie sugerują polskim władzom przyjęcie warunków Moskwy. W Anglii i Belgii wybuchają strajki. Robotnicy odmawiają załadunku broni przeznaczonej dla polskiej armii.

W tej trudnej sytuacji zostaje utworzona Rada Obrony Państwa. Polska potrzebowała jedności w obliczu śmiertelnego zagrożenia. 24 lipca powstaje Rząd Obrony Narodowej, na czele którego stanął Wincenty Witos. Polskie społeczeństwo stanęło na wysokości zadania. "Ojczyzna w potrzebie". Do wojska zgłaszały się tysiące ochotników, w tym młodzież szkolna, studenci - "polskiej krwi nie żałował nikt". 28 lipca w opanowanym przez bolszewików Białymstoku zostaje utworzony Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski. Los naszej ojczyzny wydaje się być przesądzony. Stolicę opuszczają dyplomaci.

13 sierpnia 1920 r. rozpoczyna się bitwa warszawska. Następnego dnia polskie oddziały przechodzą do kontrataku znad rzeki Wkry. 15 sierpnia trwają zacięte walki o Radzymin. Ofensywa Armii Czerwonej zostaje zatrzymana. 16 sierpnia główne siły polskie przystępują do kontruderzenia znad rzeki Wieprz. Manewr taktyczny przygotowany przez Wodza Naczelnego Józefa Piłsudskiego i generała Tadeusza Rozwadowskiego zupełnie zaskoczył bolszewików. Armia Tuchaczewskiego zostaje rozbita. Pod koniec sierpnia odziały agresora zostały odepchnięte za Bug. Zmienia się również sytuacja strategiczna na południowym odcinku frontu. 31 sierpnia w bitwie pod Komarowem polska kawaleria pokonała Armię Konną.

Jerzy Kossak Cud nad Wisłą

Porażka bolszewików w bitwie warszawskiej nie przesądziła jednak o losach wojny. Tuchaczewski przygotowuje się do ponownego uderzenia. Polskie dowództwo nie chce dopuścić do ponownej koncentracji Armii Czerwonej. 26 września 1920 r. rozpoczyna się bitwa niemeńska. Z punktu widzenia militarnego była to operacja składająca się z wielu bitew i potyczek toczonych na dużym obszarze.

Kawaleria polska nad Niemnem

Decydującym momentem bitwy było uderzenie spod Sejn. Pod Berżnikami doszło do starcia z wojskami litewskimi (nadal nie była rozwiązana kwestia granicy polsko-litewskiej). Następnie Polakom udaje się przejąć z rąk bolszewików kontrolę nad mostami w Druskiennikach. Dzięki temu było możliwe zmasowane uderzenie na Lidę, która była ważnym węzłem kolejowym.

Lenin po otrzymaniu wiadomości, że miasto zostało zdobyte 28 września przez wojska polskie, wydał rozkaz odwrotu wojsk bolszewickich. Próba wzniecenia rewolucji europejskiej została zatrzymana.

Wojna z bolszewikami miała wpływ na kształt polskich granic. 11 lipca 1920 r. został przeprowadzony plebiscyt dotyczący przynależności państwowej Warmii i Mazur. 97% głosujących opowiedziało się za przyłączeniem do Niemiec. W lipcu 1920 r. nikt nie był w stanie udzielić gwarancji, że polskie państwo będzie za miesiąc nadal istniało.

Nie była uregulowana również kwestia Górnego Śląska. 19 sierpnia 1920 r. wybucha II powstanie śląskie. Warszawa nie jest w stanie udzielić pomocy wojskowej powstańcom. Po sześciu dniach powstanie zostaje stłumione. Policja niemiecka, brutalnie zwalczająca przejawy polskości, zostaje jednak zastąpiona Policją Plebiscytową.

Wydarzenia roku 1920 są dowodem na to, że nikt nie zamierzał podarować Polsce Niepodległości. Pokolenie Czynu Niepodległościowego w roku 1920 zdało swój egzamin dziejowy z patriotyzmu i miłości do ojczyzny.

Wpisany przez Jarosław Jurkiewicz
wtorek, 10 listopada 2020