W tym roku obchodzimy podwójny jubileusz związany z Mikołajem Kopernikiem - 550. rocznicę urodzin słynnego astronoma oraz 480. rocznicę śmierci naukowca, który "wstrzymał słońce, ruszył ziemię, polskie wydało go plemię".

Rok 2023 uchwałą Senatu RP został ogłoszony rokiem polskiego astronoma. W uchwale czytamy: "W De revolutionibus orbium coelestium Mikołaj Kopernik przedstawił założenia heliocentrycznej budowy Układu Słonecznego burzące ówczesny obraz świata. Jego odkrycie spowodowało rewolucję naukową zwaną przewrotem kopernikańskim".

W tekście uchwały padają również następujące słowa: "Przez całe życie był wiernym poddanym kolejnych królów polskich z dynastii Jagiellonów. Jak pisał nie ma obowiązków większych nad obowiązek względem Ojczyzny, dla której nawet życie należy poświęcić". 

Mikołaj Kopernik w praktyce potwierdził wierność tym słowom, skutecznie broniąc Olsztyna przed krzyżackim atakiem.

Nasz wielki astronom jest wzorcowym przykładem człowieka renesansu. We Włoszech studiował prawo oraz filologię klasyczną, zajmował się medycyną i ekonomią. To Kopernik sformułował prawo o tym, że gorszy pieniądz wypiera z obiegu pieniądz o większej wartości.

Mikołaj Kopernik po objęciu funkcji kanonika we Fromborku, w celu prowadzenia obserwacji nieba, kupił basztę będącą częścią umocnień miejskich. Zdaniem historyków prace nad teorią heliocentryczną rozpoczęły się około 1535 r. Dzieło "O obrotach sfer niebieskich" zostało wydrukowane w Norymberdze. Według tradycji wielki naukowiec otrzymał swoje dzieło na łożu śmierci 21 maja 1543 r.

Obecnie w Polsce  znajduje się jeden egzemplarz wiekopomnego dzieła Mikołaja Kopernika. Większość księgozbioru wielkiego astronoma została skradziona w czasie potopu szwedzkiego. Te bezcenne woluminy znajdują się w Uppsali.

W świadomości Polaków utrwalony jest wizerunek astronoma przedstawiony na obrazie Jana Matejki "Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem". Aż trudno uwierzyć, że - dzięki najnowszej technice i materiałowi genetycznemu - dopiero w 2010 r. została potwierdzona autentyczność doczesnych szczątków genialnego naukowca odkrytych pod ołtarzem katedry we Fromborku.

Przy okazji roku jubileuszowego trudno uniknąć patosu. Wielkie dzieło Mikołaja Kopernika to polski wkład w budowę fundamentów nowożytnej nauki. 

Obraz: Jan Matejko "Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem"

Jarosław Jurkiewicz
środa, 1 marca 2023