3 maja minęła 231. rocznica uchwalenia Ustawy Rządowej, która przeszła do historii pod nazwą Konstytucji 3 maja. Ten wielki akt odpowiedzialności obywatelskiej był punktem odniesienia dla pokoleń Polaków. Mimo upływu wieków, wydarzenia sprzed 231 lat, mogą być źródłem refleksji historycznej.

Uchwalenie Konstytucji 3 maja miało na celu reformę ustrojową Rzeczpospolitej. Dotychczasowy model demokracji szlacheckiej był wykorzystywany przez potężnych sąsiadów do utrzymywania w Polsce stanu anarchii. Warto wyciągnąć lekcję z tych wydarzeń.

Obraz Jana Matejki "Konstytucja 3 Maja 1791 roku" (źródło: Wikipedia)

Lekcja 1. Jednym z najważniejszych postanowień konstytucji było zniesienie odrębności Królewstwa Polskiego od Wielkiego Księstwa Litewskiego. Rzeczpospolita Obojga Narodów miała być państwem w pełni zintegrowanym. Przez blisko 200 lat państwo polsko-litewskie było w stanie zatrzymać ekspansję Rosji. Niestety unia w Hadziaczu z 1658 r. ustanawiająca Księstwo Ruskie, które miało wejść w skład Rzeczpospolitej Trojga Narodów, nigdy nie weszła w życie. Na konflikcie Polaków z Kozakami zamieszkującymi Ukrainę najbardziej skorzystała Rosja. Wspólnotę dziedzictwa Jagiellonów symbolizowały sztandary z czasów powstania styczniowego. Na sztandarach z 1863 r. umieszczano polskiego Orła, litewską Pogoń oraz Archanioła Michała - patrona Ukrainy.

 (źródło: Narodowe Centrum Kultury)

Lekcja 2. Przeciwnikami konstytucji byli przedstawiciele Targowicy, obozu politycznego, którego przywódcy byli przekonani, że bronią "złotej wolności" szlacheckiej opartej na prawach kardynalnych (np. liberum veto, wolna elekcja), gwarantowanych przez sąsiednie mocarstwo, czyli Rosję.

Konstytucja 3 maja przywróciła suwerenność państwa polskiego, którego kształt ustrojowy miał być oparty na prawie stanowionym przez Polaków. Dumę z odzyskanej podmiotowości wyrażało zdanie "Wiwat król, wiwat naród, wiwat wszystkie stany".

Lekcja 3. Podstawą niepodległości państwa jest wojsko. Według twórców konstytucji gwarantem bezpieczeństwa Polski miała być 100-tysięczna armia. Ostatecznie w wojnie z Rosją w obronie konstytucji Polska była w stanie wystawić blisko 40-tysięczną armię. Po zwycięskiej bitwie pod Zieleńcami ustanowiono najwyższe polskie odznaczenie wojskowe - Order Virtuti Militari, który miał honorować męstwo, odwagę i poświęcenie w obronie Ojczyzny.

(źródło: Wikipedia)

Pomoc sojuszników nie zastąpi własnego wysiłku zbrojnego.

Mimo upływu ponad 230 lat sytuacja geopolityczna Polski nie zmieniła się. Niestety Rosja, tak jak przed wiekami, opiera swoją politykę na brutalnej sile. Świętując 231. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 maja pamiętajmy, że każde pokolenie Polaków ma do zdania swój egzamin z patriotyzmu.

Jarosław Jurkiewicz
wtorek, 3 maja 2022