Rok 1918
lista wpisów
Rok 1918 rozpoczął się ważnymi deklaracjami politycznymi ze strony aliantów. Premier Anglii David Lloyd George 5 stycznia 1918 roku oświadczył, że niepodległa Polska stanowi „konieczność dla bytu Zachodniej Europy”.
8 stycznia prezydent Stanów Zjednoczonych Woodraw Wilson w trakcie wystąpienia w kongresie przedstawia plan pokojowy. 13. punkt dotyczył sprawy polskiej: „Powinno być utworzone niepodległe Państwo Polskie, które powinno objąć ziemie zamieszkałe przez ludność bezsprzecznie polską, mieć zapewniony wolny i bezpieczny dostęp do morza. Jego niezawisłość polityczna, gospodarcza oraz całość terytorialna winna być zagwarantowana układem międzynarodowym”. Duży wpływ na stanowisko prezydenta Wilsona miał Ignacy Paderewski. Wielki pianista, a przede wszystkim wielki Polak.
Rozwój wydarzeń na froncie wschodnim jest jednak niekorzystny dla Polaków. 9 stycznia wznowione zostają rokowania pokojowe w Brześciu. 9 lutego państwa centralne podpisują pokój z Ukraińską Republiką Ludową. Ostatecznie 3 marca 1918 roku zostaje podpisany pokój. Armia niemiecka obejmuje w zarząd ogromne terytoria między Morzem Bałtyckim a Morzem Czarnym. Berlin oddaje Chełmszczyznę oraz część Podlasia Ukrainie.
Rada Regencyjna w Warszawie, polski rząd sprawujący rządy z nadania niemieckiego, wydaje specjalne orędzie, w którym porozumienie niemiecko-ukraińskie zostało nazwane rozbiorem Polski. Premier Kucharzewski podaje się do dymisji.
Oparcie dążeń niepodległościowych na Austro-Węgrach okazało się ślepą uliczką. W Polskim Korpusie Posiłkowym dochodzi do buntu. W nocy z 15 na 16 lutego 1918 roku oddziały dawnej II Brygady przedzierają się przez austriackie umocnienia pod Rarańczą na Wołyniu. Po forsownym marszu 6 marca II Brygada połączyła się z II Korpusem w Sorokach.
Do ostatniej bitwy z udziałem polskiego żołnierza dochodzi 11 maja 1918 roku pod Kaniowem. Po przegranej bitwie Polacy zostają rozbrojeni oraz osadzeni w obozach internowania.
Polscy żołnierze, którzy uniknęli internowania, dotarli do dalekiego Murmańska, a potem drogą morską do Francji.
3 czerwca 1918 roku rządy państw Ententy ponownie opowiadają się za niepodległością Polski. Dzięki temu zostanie utworzona w lipcu 1918 roku Polska Armia we Francji. Jej dowódcą zostaje generał Józef Haller.
Od 23 sierpnia 1917 roku Józef Piłsudski przebywał w twierdzy w Magdeburgu. W miejscu odosobnienia towarzyszył mu szef sztabu Kazimierz Sosnkowski. Komendant źle znosił niewolę. Listy od rodziny były kontrolowane przez cenzurę. Niemieckie gazety w sposób stronniczy przedstawiały sytuację polityczną.
Największy wpływ na sytuację polityczną miał rozwój wypadków na froncie zachodnim. 5 października 1918 roku kanclerz Niemiec Max von Baden zwrócił się do prezydenta Stanów Zjednoczonych z prośbą o rokowania pokojowe z Anglią i Francją. Podstawą porozumienia miał być 14-punktowy plan prezydenta Wilsona.
7 października 1918 roku Rada Regencyjna wydaje manifest do narodu polskiego, w którym zostaje sformułowana zasada niepodległości Polski. Był to pierwszy dokument władz polskich zapowiadający odbudowę państwowości polskiej. Lewica niepodległościowa oraz ludowcy z Galicji stawiają kolejne żądania – zniesienie okupacji niemieckiej i zwołanie parlamentu.
16 października cesarz austriacki Karol I ogłasza przekształcenie monarchii w związek niezależnych państw. 19 października powołano do życia Radę Narodową Księstwa Cieszyńskiego. Polscy żołnierze służący w austriackiej armii rozbrajają swoich towarzyszy broni.
23 października Rada Regencyjna powołuje nowy rząd, którego premierem zostaje Józef Świerzyński. Zostaje ogłoszony pobór rekruta do Polskiej Siły Zbrojnej. Nowy rząd miał być reprezentowany na arenie międzynarodowej przez Komitet Narodowy Polski w Paryżu. 24 października generał von Besseler składa urząd głównego dowódcy na ręce przedstawicieli rady.
Próba stworzenia rządu ponadnarodowego nie powiodła się. 28 października w Krakowie powstaje Polska Komisja Likwidacyjna, która ogłasza się „tymczasowym rządem dzielnicowym”. Jej przewodniczącym zostaje Wincenty Witos. 30 października członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej, legioniści i młodzież pod dowództwem pułkownika Bolesława Roi usuwają z Krakowa austriacką załogę.
Austriacy wycofujący się z Lwowa, oddają władzę Komitetowi Wojskowemu Ukraińców, którzy stanowili w mieście mniejszość. Polacy chwytają za broń. Wśród obrońców miasta były Orlęta Lwowskie. W czasie walk zginęło 120 uczniów. Wśród nich trzynastoletni Antoś Petrykiewicz, najmłodszy kawaler Orderu Virtuti Militari.
Klęska państw centralnych w pierwszej wojnie światowej doprowadziła do upadku trzech zaborców. W październiku 1917 roku rozpadła się carska Rosja. W październiku 1918 rozpada się monarchia Habsburgów. W listopadzie w Niemczech wybucha rewolucja. Polscy posłowie w Reichstagu – Wojciech Korfanty i Władysław Seyda domagają się pełnej niepodległości Polski. 10 listopada zostaje ogłoszone powstanie Naczelnej Rady Ludowej. Były to pierwsze struktury polskiej administracji z zaborze pruskim.
Polacy stają przed dziejową szansą. Sytuacja jest jednak trudna. Wiatr rewolucji zmiótł stary porządek społeczny. Polsce zagrażała anarchia i bolszewizm. Inicjatywę przejmuje jednak lewica niepodległościowa. 7 listopada w Lublinie utworzono Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej, którego premierem zostaje Ignacy Daszyński. Państwo sprawiedliwości społecznej miało być budowane w ramach wolnej i niepodległej Rzeczpospolitej, a nie komunistycznej utopii ze wschodu.
W Niemczech upada cesarstwo. 8 listopada z więzienia w Magdeburgu zostaje wypuszczony Józef Piłsudski. 10 listopada 1918 roku przyjeżdża do Warszawy.
11 listopada Rada Regencyjna „wobec grożącego niebezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego, dla ujednolicenia wszelkich zarządzeń wojskowych i utrzymania porządku w kraju przekazała władzę wojskową i naczelne dowództwo wojsk polskich jej podległych brygadierowi Józefowi Piłsudskiemu”. Rząd lubelski podporządkowuje się komendantowi. Członkowie POW-u i Polskiej Siły Zbrojnej rozbrajają Niemców. W okolicach ratusza i cytadeli słychać strzały.
Świadek tych wydarzeń, przyszły premier Polski, Jędrzej Moraczewski napisał: „Niepodobna oddać tego upojenia, tego szału radości, jaki ludność polską w tym momencie ogarnął. Po 123 latach prysły kordony. Nie ma ich. Wolność! Niepodległość! Zjednoczenie! Własne państwo! Na zawsze. Kto tych krótkich dni nie przeżył, kto nie szalał z radości w tym czasie z całym narodem, ten nie dozna w swym życiu najwyższej radości”.
11 listopada w podparyskiej miejscowości Compiegne zostaje zawarte między Aliantami a wojskiem niemieckim zawieszenie broni na zachodnim froncie. Tym samym kończą się zmagania Wielkiej Wojny.
14 listopada zostaje rozwiązana Rada Regencyjna. Józef Piłsudski jest jedynym reprezentantem polskiej władzy, uznawanym na terenie Rzeczpospolitej przez wszystkie siły polityczne.
Polska po 123 latach niewoli własnym dźwignęła się duchem. Spełniły się słowa Józefa Piłsudskiego z 1914 roku. Polska przestała być niewolnicą narodów. Od 11 listopada 1918 roku Polacy sami decydują o swoim losie.
16 listopada o powstaniu wolnej i niepodległej Polski została poinformowana międzynarodowa opinia publiczna. Tego dnia zostaje wysłany telegram notyfikujący powstanie państwa polskiego.
Wpisany przez Jarosław Jurkiewicz
piątek, 9 listopada 2018